Konkurs i loteria. Zasady.

Przygotowując się do konkursu oraz projektując jego mechanizmy, należy poświęcić im odpowiednią uwagę. Dlaczego? Aby nieświadomie nie wpaść w pułapkę loterii i nie narazić się na dotkliwe kary finansowe. Część z Was na pewno pokręci teraz głową i zapyta – „jak można pomylić konkurs z loterią?”. Niestety można i nie zdarza się to tak rzadko, jak mogłoby się wydawać.

Zacznijmy od tego, że konkurs i loteria, jako działania reklamowo-marketingowe, uregulowane są w przepisach polskiego prawa. Ustawodawca jasno określił, czym charakteryzują się te dwie formy akcji marketingowych. Warto znać ich podstawy prawne, by postępować zgodnie z przepisami.

Spis treści:

1. Loteria w świetle prawa
2. Konkurs w świetle prawa
3. Loteria i konkurs – czym różnią się w praktyce?
4. Pułapka loterii
5. Konkurs czy loteria – warto się upewnić
6. Streszczenie
7. Podsumowanie

Loteria w świetle prawa

Loteria promocyjna, bo taka jest pełna nazwa tej akcji reklamowej, podlega regulacjom prawnym, które określa ustawa o grach hazardowych z dnia 19 listopada 2009 r. Jej organizacja, zasady i sposób przeprowadzania mają zatem wyznaczone ramy formalnoprawne. Poza tym, ustawodawca określa organ nadzorujący loterie promocyjne. Jest nim właściwy pod względem obszaru organizacji loterii dyrektor Izby Celnej. On również udziela zgody na jej przeprowadzenie i ma prawo do podejmowania niezbędnych kontroli.

Naruszenie zasad dotyczących przeprowadzania loterii czy niedopełnienie wymogów formalnoprawnych jest jednoznaczne z łamaniem prawa. Konsekwencje mogą ponieść zarówno jej   organizator, jak i uczestnicy. Może być to nawet odpowiedzialność natury karnoskarbowej.

Kolejny wymóg, który musi spełnić organizator, to stworzenie komisji. Jest ona organem pełniącym funkcję nadzorczą nad przeprowadzaną akcją. Bez jej udziału, zgodnie z prawem, loteria  nie może być przeprowadzona. Co ważne, jednym z członków komisji obowiązkowo powinna być osoba, która posiada uprawnienia do nadzoru loterii. Uprawnienia te nadaje w formie świadectwa kwalifikacji Ministerstwo Finansów.

Występując o pozwolenie na organizację loterii promocyjnej, należy uiścić opłatę za jego wydanie. Koszt zezwolenia nie jest stały, zależy od sumy wartości nagród. W tym momencie (maj, 2019 r.) wynosi 10% wartości puli nagród. Ustawa mówi również o „kwocie bazowej”, która jest podstawą do obliczenia kosztu minimalnego pozwolenia. Ta nie może być niższa niż 50% kwoty bazowej czyli „przeciętego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku”. Obowiązuje ona dla danego roku kalendarzowego i jest ogłaszana w formie obwieszczenia Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. W tym miejscu warto wspomnieć o loterii fantowej o charakterze dobroczynnym, która rządzi się nieco innymi prawami. Tu wysokość kwoty za wydanie pozwolenia jest stała – wynosi 50% kwoty bazowej i 100% dla loterii organizowanych w kilku województwach. Wszelkie małe loterie fantowe zwolnione są z obowiązku wnoszenia tej opłaty.

Konkurs w świetle prawa

Konkurs ma swoje korzenie prawne w Kodeksie Cywilnym, a konkretnie w trzech jego artykułach – 919, 920 i 921. Każdy z nich ma zaledwie kilka paragrafów. Już ten fakt uświadamia nam, że nie mamy do czynienia z rozbudowanym aktem prawnym, który w sposób mocno szczegółowy precyzowałby wszystko, co z konkursem związane. To zatem daje organizatorom sporą dowolność co do jego formuły.

Konkurs oparty jest na tzw. przyrzeczeniu publicznym. W polskim prawodawstwie to przyrzeczenie woli, będące jednocześnie zobowiązaniem, które bierze na siebie przyrzekający. Jest nim oczywiście organizator konkursu przyrzekający nagrodę i zobowiązujący się do przekazania jej osobie, która spełni określone wymagania. Najczęściej są one ujęte w regulaminie konkursowym – ten jednak nie jest wymagany przez ustawodawcę. Nie ma również obowiązku rejestrowania tej aktywności, uzyskiwania pozwoleń czy regulowania jakichkolwiek opłat.

Do uzyskania nagrody w konkursie prowadzą konkretne działania uczestników. Najczęściej opierają się one na rywalizacji, podczas której każdy powinien wykazać się określonymi umiejętnościami. Na tej podstawie wyłaniany jest zwycięzca.

Loteria i konkurs – czym różnią się w praktyce?

Przejdźmy do praktyki – czym różnią się loteria i konkurs? W przypadku loterii kluczowe znaczenie ma element losowości. Jej wynik, jak określa to ustawa, „zależy od przypadku”. Nieistotny jest tutaj ciąg działań, który poprzedza losowanie. Można wyobrazić sobie loterię, w której uczestnicy biorą udział dopiero po wykonaniu wielu konkretnych akcji; może być w nich nawet zawarty charakterystyczny dla konkursów element rywalizacji. Liczy się jej rozstrzygnięcie – wyłonienie zwycięzcy lub przyznanie nagród w drodze losowania, którym rządzi przypadek.

Konkurs natomiast musi wyłonić zwycięzcę na podstawie wykonanego zadania (np. prawidłowych odpowiedzi na zadane pytania). Kryteria oceny mogą być obiektywne (np. ilość zdobytych punktów) lub subiektywne (np. najładniejsza praca konkursowa). Warto powołać jury, które będzie pełnić rolę organu oceniającego lub nadzorującego przebieg akcji. Nie jest to oczywiście wymóg, ale może być przydatne w kontekście wiarygodności działań i usankcjonowania wyników.

Należy też wspomnieć, że konkurs jest zazwyczaj formą mocniej angażującą, uczestnicy są bardziej aktywni. Z kolei biorąc udział w loterii, uczestnik jest bardziej bierny. W tej formule zazwyczaj wystarczy kupić los, produkt promocyjny, czy w jakikolwiek inny sposób udokumentować swój udział.

Pułapka loterii

Gdzie zatem jest owa wspomniana pułapka? Z pewnością spotkaliście się z konkursami, których zasady wspominają, iż spośród osób, które udzieliły prawidłowych odpowiedzi, wylosowani zostaną zwycięzcy. Albo 10 osób, które najszybciej udzielą prawidłowych odpowiedzi na zadane pytanie, wygra.

W takim przypadku konkurs (wykonanie zdania opierającego się na umiejętnościach lub wiedzy), automatycznie zamienia się w loterię (o wygranej decyduje element losowy – np. szybkość zgłoszenia). Organizator, nie mając odpowiedniej wiedzy, może nie być świadomy, iż jego promocja „uzyskała” inny status prawny i jest już przedmiotem kontroli urzędowej. A brak znajomości prawa nie będzie tutaj stanowić zbyt silnej linii obrony.

Bardzo często w taką pułapkę wpadają też sieciowi influencerzy – blogerzy, youtuberzy, streamerzy. Jedną z najpopularniejszych form przyciągania uwagi użytkowników jest rozdawanie nagród pośród odbiorców – upominki, unikatowe kody rabatowe, promocyjne produkty itp. Rozdawnictwo w swojej najpowszechniejszej postaci jest także loterią, z czego prawdopodobnie sporo osób nie zdaje sobie sprawy. Przecież o tym, kto szybciej „złapie” nagrodę, także decyduje los…

Innym, bardziej skomplikowanym przypadkiem konkursu, a raczej loterii, jest akcja z elementami typowania bądź zgadywania. Wyobraźmy sobie obrazek, na którym jest wiele elementów. Nie sposób ich policzyć. Organizator ogłasza konkurs. Zadanie brzmi: zgadnij, ile jest elementów na obrazku. Wygrywa ten, kto jest bliższy prawidłowej odpowiedzi. Wydaje się, że znamiona konkursu zostały spełnione: jest zadanie, element rywalizacji, wygrywa ten, kto będzie najbliższy prawdy – decydująca jest właściwa odpowiedź, a nie szybkość jej udzielenia bądź losowanie. Niestety sprawa nie jest tak prosta. Ten konkurs stał się loterią. Dlaczego? Odpowiedź uczestników nie może być oparta na ich obiektywnej wiedzy czy umiejętnościach. By udzielić odpowiedzi, uczestnicy zmuszeni są „strzelać”, szacować, wybierać spośród setek możliwości. Właściwa odpowiedź opiera się zatem na czynniku losowym. To, czy ktoś trafi, zależy od przypadku, a to przecież cecha wyróżniająca loterie promocyjne.

Konkurs czy loteria – warto się upewnić

Konkursy i loterie są świetnymi pomysłami na promocję marki. Warto jednak być pewnym, co tak naprawdę organizujecie. W razie jakichkolwiek wątpliwości warto poprosić o konsultację specjalistów lub zwrócić się bezpośrednio do odpowiedniego urzędu. Lepiej poświęcić nieco więcej czasu na organizację, niż potem ciężko odpokutować błędy.

Podsumowanie

Loteria – wymagania formalnoprawne to: zgoda na organizację loterii wydawana przez dyrektora Izby Celnej, uiszczenie opłaty za pozwolenie na organizację loterii, powołanie komisji nadzorującej akcję; jeden z członków posiada ministerialne świadectwo kwalifikacyjne, opracowanie regulaminu.

Konkurs – wymagania formalnoprawne to: dotrzymanie przyrzeczenia społecznego – przekazania nagrody zwycięscy, opracowanie regulaminu (nieobligatoryjne).