Facebook - historia, idea, wzloty, upadki i wyzwania

Facebook – tego serwisu chyba nie trzeba nikomu przedstawiać. Dane mówią, że liczba jego użytkowników na świecie w trzecim kwartale przekroczyła 2,7 miliardów. Wyniki badań Gemius/PBI przeprowadzonych w kwietniu 2020 roku, pokazały, że Facebook wciąż jest najpopularniejszym portalem społecznościowym w Polsce. W ciągu miesiaca platformę odwiedza ponad 22 miliony polskich realnych użytkowników co przekłada to się na imponujący, bo prawie 79-procentowy zasięg. Jak Facebook osiągnął taką pozycję?

Spis treści:

1. Studenckie pomysły
2. Inspiracja dla internetowego giganta
3. Kontrowersyjne początki
4. Współzałożyciele Facebooka
5. Thefacebook.com
6. Nowa nazwa i Facebook Photos
7. Przełomowy rok 2006 i funkcja, która rozwścieczyła internautów
8. Marketplace, filmiki i Facebook Ads
9. Facebook Chat i Facebook Connect
10. Kciuk w górę!
11. Facebook Questions, Places i New Groups
12. Rodzina Facebooka się powiększa
13. Internet.org i funkcja Donate
14. Nowe nabytki Zuckerberga, Safety Check i Facebook Mentions
15. Nowości w Messengerze, Facebook Lite i Moments
16. Sports Stadium, reakcje, nowy Marketplace i Workplace
17. Facebook Watch i Community Boost
18. Community Leadership, Portal, Portal+ i Messenger 4
19. Wzloty i upadki
20. Możliwości marketingowe
21. Streszczenie
22. Podsumowanie

Studenckie pomysły

Jak wiadomo, kariera Marka Zuckerberga zaczęła się dość szybko. Facebook powstał właśnie podczas nauki na słynnym Harvardzie. Nie był on jednak pierwszym studenckim projektem Zuckenberga. Wcześniej stworzył m.in. Coursematch dostarczający informacji na temat uczelnianych zajęć.

Mark Zuckerberg. Źródło: Wikipedia.

Kolejny, dość kontrowersyjny, projekt, czyli Facemash, skutkował… aferą. Ale o co chodziło? Ideą tego wynalazku było ocenianie wyglądu. Aplikacja prezentowała po dwa zdjęcia i prosiła internautów o wybór bardziej atrakcyjnej osoby. Władzom uniwersyteckim nie spodobał się ten pomysł i szybko zamknęły Facemash. Młody student został ukarany za naruszenie prywatności oraz złamanie zabezpieczeń.

Inspiracja dla internetowego giganta

W wywiadzie z Mathiasem Döpfnerem twórca Facebooka stwierdził, że do stworzenia aplikacji zainspirował go problem braku narzędzi, które umożliwiłyby ludziom dzielenie się czymkolwiek chcą ze swoim otoczeniem. Wspomniał o popularności projektu Coursematch oraz przyznał, że w założeniu Facemash miał być po prostu żartem.

Zdaniem Zuckerberga historia Facebooka zaczęła się od zajęć z historii sztuki. Młody student zajęty programowaniem postanowił stworzyć narzędzie, które pomogłoby nadrobić mu zaległości w nauce. Serwis wyświetlał losowe dzieło i umożliwiał umieszczenie refleksji na temat ważnych aspektów z perspektywy historii sztuki. Następnie Zuckerberg rozesłał informację o swoim projekcie pozostałym studentom, a całe przedsięwzięcie okazało się niezwykle skuteczną pomocą naukową.

Podczas swojej edukacji na Harvardzie stworzył jeszcze kilka takich aplikacji, a połączenie ich elementów uważa za pierwszą wersją Facebooka.

Kontrowersyjne początki

Oficjalną datą powstania serwisu jest rok 2004. Wokół tego tematu pojawiło się jednak wiele kontrowersji. Zuckerberg został oskarżony o kradzież pomysłu. Wcześniej bowiem był członkiem zespołu zajmującego się projektem HarvardConnection – serwisu społecznościowego dla studentów uczelni.

Mark Zuckerberg przy pracy. Źródło: Profil Marka na Facebooku.

Według oskarżających go byłych kolegów miał skorzystać z rozwiązań wypracowanych podczas tworzenia wspomnianego portalu. Do mediów wyciekła nawet informacja o kwocie 65 mld dolarów, którą w celu zakończenia sporu kilka lat później musiał zapłacić szef Facebooka.

Współzałożyciele Facebooka

Nad doskonaleniem serwisu Mark Zuckerberg nie pracował sam. Za współzałożycieli Facebooka uważa się:

• Dustina Moskowitza – przedsiębiorcę, który opuścił Facebooka w 2008 roku, by rozwijać aplikację Asana. W 2016 roku zajął drugie miejsce w zestawieniu America’s Richest Entrepreneurs Under 40;
• Chrisa R.Hughesa – współpracownika Zuckerberga, pełniącego funkcję rzecznika. Hudges odszedł z zespołu Facebooka i w 2008 roku pracował nad kampanią prezydencką Baracka Obamy;
• Eduardo Saverina – pochodzącego z Brazylii współzałożyciela B Capital Group – firmy zajmującej się finansowaniem venture capital. Saverin obecnie mieszka w Singapurze. Zajął czwarte miejsce na tamtejszej liście najbogatszych ludzi według Forbesa.

Na uwagę zasługuje też postać Andrew McColluma – amerykańskiego inwestora, znanego głównie jako CEO telewizji internetowej Philo.

Założyciele Facebooka. Żródło: https://about.fb.com/company-info/

Na stronie serwisu, która przedstawia historię Facebooka, McCollum nie został jednak wspomniany jako współzałożyciel.

Thefacebook.com

Wróćmy do roku 2004. Projekt znany wtedy jako Thefacebook odnotował spektakularne wyniki już po dwóch dniach od momentu uruchomienia. Inspiracją dla nazwy były uczelniane katalogi nazywane Face Books, które miały pomóc w poznaniu społeczności akademickiej. Początkowo serwis dostępny był wyłącznie dla studentów Harvardu. Miesiąc później rozszerzył swoje zasięgi o kolejne uczelnie. W czerwcu tego samego roku ekipa Facebooka przeniosła się do Palo Alto – miasta usytuowanego w Dolinie Krzemowej w stanie Kalifornia. Niski budynek z 5 sypialniami stał się siedzibą i domem dla Marka Zuckerberga oraz jego współpracowników.

Widok strony TheFacebook w 2004 roku. Źródło: Internet Archive: Wayback Machine

Warto wspomnieć, że do rozwoju Facebooka na początku jego drogi przyczynił się Sean Parker. Miał spełnić kluczową rolę w transformacji projektu Zuckerberga w prawdziwą firmę, przede wszystkim dzięki pozyskiwaniu funduszy od inwestorów. Został także pierwszym prezesem Facebooka. Kariera Seana Parkera w serwisie nie trwała jednak długo. Odszedł z zespołu w związku ze skandalem narkotykowym w 2005 roku.

Rok dla ekipy Zuckerberga zakończył się sukcesem. W grudniu Facebook zgromadził milion aktywnych użytkowników.

Nowa nazwa i Facebook Photos

W 2005 roku grono użytkowników serwisu stale się powiększało. Do społeczności dołączyło coraz więcej szkół. W serwisie zaszła kolejna duża zmiana. Oficjalnie zniknął przedimek the, a nazwa od tej pory brzmiała Facebook.

Widok strony Facebook w 2005 roku. Źródło: Internet Archive: Wayback Machine

Kolejną innowacją było wprowadzenie Facebook Photos. Dzięki tej funkcji internauci mogli publikować zdjęcia na platformie, a wkrótce także dodano opcję tzw. tagowania, czyli oznaczania na nich innych użytkowników.

Rok 2005 był wyjątkowy również ze względu na otwarcie się serwisu na rynki międzynarodowe. O sukcesie mówią liczby – Facebook zgromadził 6 milionów internautów.

Przełomowy rok 2006 i funkcja, która rozwścieczyła internautów

Na osi czasu w 2006 roku ważnym wydarzeniem było pojawienie się mobilnej wersji serwisu. Fani nie musieli długo czekać na kolejną zmianę. We wrześniu 2006 roku twórcy przedstawili dwie aktualizacje:

• Mini-Feed znajdujący się na profilu użytkownika i śledzący jego aktywność
• News Feed – stronę, na której na bieżąco pojawiały się informacje o działaniach naszych znajomych w serwisie.

News Feed wywołał niemałe poruszenie wśród osób korzystających z serwisu. Oburzeni internauci zarzucili Facebookowi naruszenie ich prywatności.

Widok Mini-Feed w Facebook'u w 2006 roku. Źródło: Internet Archive: Wayback Machine

W związku z negatywnym feedbackiem pojawiło się oświadczenie zaczynające się od słów „Calm down. Breathe. We hear you”, które miało załagodzić konflikt. Kilka dni później Mark Zuckerberg wystosował listy otwarty, przyznając się do błędu. Zapowiedział też poprawę funkcjonowania nowych funkcji pod względem kontroli prywatności.

Zdecydowanie bardziej pozytywnym wydarzeniem 2006 roku było rozszerzenie możliwości rejestracji w serwisie. Chętni mający co najmniej 13 lat oraz ważny adres e-mail mogli utworzyć konto bez względu na to, gdzie mieszkali.

Marketplace, filmiki i Facebook Ads

W maju 2007 roku po raz pierwszy uruchomiono również stronę Marketplace działającą jak tablica ogłoszeń. Funkcja wtedy jednak nie zdała egzaminu i została zamknięta 7 lat później. W tym samym roku serwis przedstawił Facebook Platform oraz umożliwił użytkownikom dodawanie filmików.

Jesienią użytkownicy poznali Facebook Ads. Od tej pory do korzystających z serwisu miały trafiać bardziej dopasowane i znaczące dla nich reklamy. Ponadto firmy mogły również tworzyć własne strony.

Facebook Chat i Facebook Connect

Dokładnie 6 kwietnia 2008 roku serwis postanowił wprowadzić nowy sposób komunikowania się użytkowników w czasie rzeczywistym – Facebook Chat. To rozwiązanie miało zapewnić „lukę” w metodach wysyłania wiadomości i pełnić funkcje, których nie spełniała np. tablica. Założeniem było umożliwienie użytkownikom komunikacji ze znajomymi w sytuacjach, gdy liczył się natychmiastowy kontakt. Narzędzie umiejscowione zostało na dole przeglądarki. Korzystający z serwisu mógł rozwinąć listę dostępnych użytkowników i otworzyć wybrane konwersacje. Facebook gwarantował też całkowitą prywatność rozmów.

Żródło: Facebook

Na konferencji w San Francisco Zuckerberg zaprezentował Facebook Connect – platformę, która umożliwia połączenie profilu w serwisie z zewnętrzną stroną internetową będącą partnerem Facebooka.

Kciuk w górę!

Rok 2009 zaczął się z przytupem.

Widok funkcji Like w Facebook'u w 2009 roku. Źródło: Internet Archive: Wayback Machine

To właśnie wtedy Facebook zaprezentował swoją nową funkcję – przycisk „Like”.

Facebook Questions, Places i New Groups

W 2010 roku serwis ma kolejną okazję do świętowania – 500 milionów użytkowników. W lipcu Facebook uruchomił Questions, czyli własną sekcję pytań. Kolejną funkcją wprowadzoną w tym roku w Stanach Zjednoczonych było Facebook Places. W Polsce pojawiła się rok później. Dzięki niej użytkownicy mogli informować swoich znajomych:

• gdzie byli w danym momencie,
• gdzie znajdowali się w przeszłości,
• gdzie dopiero mają zamiar się pojawić.

Lokalizacja była widoczna po dokonaniu meldunku, czyli tzw. check-inu i wyświetlała się na tablicy danego użytkownika, w aktualnościach, a także w sekcji Miejsca.

Widok funkcji Places w Facebook'u w 2010 roku. Źródło: Internet Archive: Wayback Machine

Nie można nie wspomnieć też o pojawieniu się odnowionej wersji grup w serwisie. Facebook Groups zapowiedziano jako strefę, w której członkowie będą mogli m.in. uczestniczyć w czacie grupowym oraz dzielić się dokumentami.

Messenger i Timeline

Messenger pojawił się na rynku w 2011 roku. Aplikację na urządzenia z Androidem lub iOS zintegrowano z wiadomościami i czatem na Facebooku, a jej zaletą była np. możliwość wysyłania danej wiadomości do grupy użytkowników.

Na konferencji F8 została przedstawiona kolejna nowość – Timeline. To nowy wygląd profilu, w którym twórcy postawili na efekt wizualny. Wzrok przykuwało dużo zdjęcie w górnej części strony (okładka/cover photo), a poniżej w kolejności chronologicznej przedstawiono wydarzenia z życia użytkownika.

Rodzina Facebooka się powiększa

W 2012 roku świat dowiedział się, że:

• Instagram zmienił właściciela. Mark Zuckerberg kupił platformę za kwotę miliarda dolarów.
• Facebook zadebiutował na giełdzie Nasdaq.
• W serwisie konto otworzyło już ponad miliard użytkowników.

Chcąc zalogować się lub utworzyć konto w serwisie internauta trafiał na stronę logowania.

Internet.org i funkcja Donate

Kolejnym istotnym projektem w historii Facebooka było przedstawienie w 2013 roku projektu Internet.org. Celem współpracy serwisu z 6 partnerami (Samsung, Ericsson, Nokia, MediaTek, Opera i Qualcomm) było zapewnienie dostępu do Internetu tym częściom świata, które wcześniej nie miały takich możliwości.

W 2013 roku Facebook zdecydował się także na wdrożenie funkcji Donate, umożliwiając tym samym wspieranie datkami organizacji non-profit.

Safety Check i Facebook Mentions

W 2014 roku rodzina Facebooka powiększyła się o:

• Whatsapp – mobilny komunikator,
• Oculus – firmę zajmującą się technologią VR.

Co jeszcze się wydarzyło? Swoją premierę miało narzędzie Safety Check. Dzięki określeniu położenia użytkownik otrzymywał powiadomienie z pytaniem, czy jest bezpieczny. W ten sposób mógł poinformować znajomych o swojej sytuacji.

Pojawiła się także aplikacja Facebook Mentions dedykowana zweryfikowanym profilom osób publicznych. Miała usprawniać komunikację z fanami i między sobą. Pozwalała m.in. śledzić celebrytom konwersacje na swój temat, robić aktualizacje, dzielić się zdjęciami, filmikami oraz prowadzić transmisje Q&A na żywo.

W 2014 roku Facebook przedstawił funkcję Save. Powstała, by użytkownicy mogli zapisywać materiały i sprawdzić je później. Twórcy zapowiedzieli, że od czasu do czasu aplikacja będzie wysyłać przypomnienia.

Strona logowania w 2014 roku prezentowała się tak:

Widok strony logowania w Facebook'u w 2010 roku. Źródło: Internet Archive: Wayback Machine

Do nowości w 2014 roku zaliczyć też trzeba Facebook Groups App. Nowe narzędzie powstało, by korzystanie z grup stało się prostsze i szybsze. Jednocześnie użytkownicy wciąż mogli używać grup w głównej aplikacji Facebooka czy w wersji desktopowej.

Facebook Lite i Moments

2015 rok to zdecydowanie pracowity czas dla Facebooka::

• na konferencji F8 twórcy przedstawili Messenger Platform umożliwiający deweloperom tworzenie i dodawanie aplikacji zintegrowanych z komunikatorem oraz Messenger dla biznesu,
• użytkownicy mogli zacząć prowadzić rozmowy video za pośrednictwem Messengera,
• swoją premierę miał Facebook Lite, czyli lżejsza, uproszczona wersja serwisu na urządzenia z Androidem,
• Facebook uruchomił narzędzie Moments jako prywatny sposób na dzielenie się zdjęciami ze swoimi znajomymi,
• miliard ludzi skorzystało z serwisu w ciągu jednego dnia,
• użytkownicy dostali możliwość prowadzenia transmisji na żywo dzięki funkcji Live.

Sports Stadium, Marketplace i Workplace

Na początku 2016 roku na blogu Facebooka pojawił się wpis przedstawiający Sports Stadium. Nowa funkcja ucieszyła kibiców. Serwis umożliwił swoim użytkownikom śledzenie informacji o danych wydarzeniach sportowych, w tym m.in. aktualnych wyników czy komentarzy ekspertów.

Od 2016 roku użytkownicy mogą również demonstrować swoje nastawienie względem treści pojawiających się w serwisie za pomocą nowych reakcji:

• Super
• Ha ha
• Wow
• Przykro mi
• Wrr

Facebook wprowadził także Workplace – platformę stworzoną, by usprawnić komunikację w pracy. W notce zapowiadającej nową funkcję twórcy zapewniali, że będzie dostępna dla każdej zainteresowanej firmy czy organizacji.

Reakcje w Facebook'u. Źródło: Facebook.

Swoją premierę miała także nowa platforma Marketplace, za pośrednictwem której sprzedawcy i kupujący mogli komunikować się ze sobą. Platforma zaczęła grupować produkty według kategorii, a zainteresowani użytkownicy mieli możliwość wysłania sprzedawcy wiadomości. Serwis nie obsługiwał jednak płatności czy dostawy.

Facebook Watch i Community Boost

W 2017 roku serwis ponownie osiągnął imponujące wyniki – 2 miliardy użytkowników korzystało z serwisu każdego miesiąca. A ponadto:

• zaprezentował platformę telewizyjną Facebook Watch – narzędzie zostało stworzone, by pomóc użytkownikom odkrywać nowe programy uporządkowane według preferencji społeczności;
• zapowiedział program Facebook Community Boost – jego celem było wsparcie rozwoju małych biznesów w USA, a także wyposażenie ludzi w kompetencje cyfrowe, by mogli konkurować w nowym systemie ekonomicznym;
• wprowadził aplikację Messenger Kids – specjalną wersję komunikatora dla dzieci poniżej 13 roku życia.

Community Leadership, Portal+ i Messenger 4

W 2018 roku Zuckerberg przedstawił Facebook Community Leadership. Program ten powstał z myślą o wsparciu liderów (m.in. poprzez dotacje), którzy tworzą społeczności z pomocą usług i aplikacji Facebooka. Do nowinek z pewnością można zaliczyć też Portal i Portal+, czyli narzędzia do komunikacji wideo. Oprócz ich głównego zastosowania – wideorozmów – sprzęt wyposażono w sztuczną inteligencję.

Zespół Facebooka zaprezentował również nowy Messenger 4. W odpowiedzi na potrzeby użytkowników powstała uproszczona wersja słynnego komunikatora. Twórcy twierdzili, że nowy Messenger jest łatwiejszy w nawigacji oraz dostarcza więcej możliwości spersonalizowania konwersacji.

W 2020 roku Facebook ogłosił połączenie Messengera z Instagram Direct. Nastąpiła też istotna zmiana wizualna komunikatora. Logo Messengera zyskało nowe barwy – odcienie fioletu, różu i niebieskiego. Obecny wygląd ma symbolizować komunikację przyszłości, bardziej dynamiczny, zintegrowany sposób na pozostanie w kontakcie z bliskimi. Messenger zyskał także inne funkcje, m.in. motywy dla czatu, tryb znikających wiadomości, większy wybór reakcji czy naklejki selfie.

O popularności Messengera świadczą statystyki z ostatnich lat. Komunikator zajął nawet zaszczytne drugie miejsce w zestawieniu najczęściej ściąganych aplikacji w latach 2010-2019. Wyprzedził go tylko sam Facebook.

Wzloty i upadki

Mało kto zdaje sobie sprawę, że Facebook ma już 16 lat. W tym czasie przeszedł prawdziwą ewolucję – od uczelnianego projektu do znanego na całym świecie medium społecznościowego. Facebook posiada biura w 70 miastach na całym świecie, a jego główna siedziba znajduje się w Menlo Park w Kalifornii.

O tym, że praca nad powiększaniem imperium Marka Zuckerberga nie zwalnia tempa, świadczą najnowsze projekty. Zapowiedziana w 2019 roku Calibra, dzisiaj nosi już inną nazwę – Novi. Narzędzie powstało z myślą o zarządzaniu kryptowalutą Facebooka – przemianowaną w grudniu na Diem.

Faktem jednak jest, że zainteresowanie Facebookiem powoli maleje - przynajmniej tak wynika z danych Google Trends.

W Polsce od niedawna korzystać można z Facebook Dating. Platforma randkowa, nazywana konkurencją dla Tindera, została stworzona, by pomóc w doborze odpowiedniego partnera na podstawie zainteresowań użytkowników. Do skorzystania z nowej funkcji zachęcać ma przede wszystkim zapewnienie prywatności i bezpieczeństwa.

Fragment witryny Facebook Dating.

W związku z dużą popularnością Facebooka nie brakuje także kontrowersji i oskarżeń pod adresem jego twórców.

Biuro Facebook w Austin. Źródo: Facebook.

Dużym echem odbiła się tegoroczna kampania przeciwko mowie nienawiści Stop Hate for Profit, której inicjatorzy zachęcali marki do wstrzymania płatnej promocji w serwisie. Konsekwencjami akcji były oczywiście straty finansowe i nadszarpnięcie wizerunku Facebooka. Kilkukrotnie okazało się, że Facebook pozwolił niektórym większym klientom ignorować zasady, których musiałyby przestrzegać mniejsze firmy. 

Możliwości marketingowe Facebooka

Facebook podobnie jak Instagram jest dla marek narzędziem promocji na ogromną skalę – oba serwisy gromadzą miliony użytkowników. Jednak liczba użytkowników nie jest przeszkodą w kierowaniu reklam do osób potencjalnie zainteresowanych ofertą firmy. Facebook umożliwia dokładne targetowanie na podstawie zachowań użytkowników, lokalizacji, płci, wieku, języka, interakcji ze stronami, wydarzeniami i aplikacjami. Pozwala też tworzyć grupę niestandardowych odbiorców i szczegółowo tragetować, np. wykluczając odbiorców z wybranej lokalizacji. Jakie jeszcze możliwości reklamowe ma Facebook? Szeroki wybór formatów (np. zdjęcie, film, pokaz slajdów, Messenger), remarketing, system wybierający najlepsze miejsce wyświetlenia reklamy, niski budżet minimalny, statystyki kampanii.

Dbanie o wizerunek w social media obejmuje działania płatne i organiczne. Prowadzenie strony na Facebooku to okazja do budowania bazy odbiorców i podtrzymywania relacji z klientami. Firma ma okazję pokazać swoim klientom, jak pracuje, co sprzedaje, jakie nowości wprowadza na rynek, w jakich wydarzeniach bierze udział. Komunikacja nie musi ograniczać się do Messengera obsługiwanego przez pracownika – warto wdrożyć chatbota, tworzyć posty, które zaangażują i rozmawiać z obserwatorami w komentarzach.

Podsumowanie

Facebook został założony w 2004 roku przez studentów Uniwersytetu Harvarda i stał się największą siecią społecznościową na świecie, z blisko 3 miliardami użytkowników. Siedziba firmy znajduje się w Menlo Park w Kalifornii.

Dostęp do Facebooka jest bezpłatny, a firma większość swoich pieniędzy zarabia na reklamach. Uużytkownicy mogą tworzyć profile, przesyłać zdjęcia, dołączać do istniejącej grupy i zakładać nowe grupy. Witryna zawiera wiele elementów, w tym oś czasu, miejsce na stronie profilu każdego użytkownika, w którym użytkownicy mogą publikować swoje treści.